PHẠM
CAO HOANG, HÀO SĨ ĐẤT PHƯƠNG NAM.
Ba
mươi chưa hỡi người tuổi trẻ...
Đó
là câu thơ mở đầu một bài thơ của Phạm Cao Hoàng. Khi đọc bài thơ này vào năm
1971 trên tạp chí Ý Thức, tôi rất xúc động. Lúc ấy tôi đang ở Đà Lạt và tôi
không biết gì về tác giả ngoài cái tên đọc trên báo. Bài thơ tôi không thuộc hết,
chỉ nhớ bốn câu và cái cái tên Phạm Cao Hoàng.
ba
mươi chưa hỡi người tuổi trẻ mà trông như tóc đã hoa râm chân đã mỏi trên đường
phiêu lãng cuộc bể dâu vùi dập biết bao lần
Những
năm tháng cao điểm của chiến tranh, cao điểm một thời tuổi trẻ khắc khoải,
chúng tôi sống như trong một chảo lửa vào đầu thập niên 70 ở Việt nam hồi đó.
Câu thơ thường dội lên trong lòng tôi mỗi ngày, trằn trọc mỗi đêm và làm tôi nhớ
đến bây giờ.
Không
hiểu bài thơ đó Hoàng viết cho mình, hay viết cho một người bạn nào, nhưng tôi
mường tượng ra Hoàng gửi cho tôi, hoặc những người giống như tôi đầy rẫy trên đất
nước này vào thời bấy giờ. Năm đó tôi 21 tuổi.
Chúng
tôi không có bất kỳ một liên lạc gì với nhau, chiến tranh càng lúc càng lan rộng,
tôi lưu lạc nhiều nơi trên cao nguyên, Ban Mê Thuột, Nha Trang, Kon Tum, Pleiku
và sau 1975 thì về lại Sài Gòn mưu sinh. Cái thời văn nghệ thơ văn cũng chìm đắm
đâu đó trong sâu thẳm. Tới năm 1995, rời Việt Nam qua định cư ở Hoa Kỳ với một
thân thể kiệt quệ, trí óc mỏi mòn và gánh nặng cơm áo di dân. Vào khoảng 2005,
tức là hơn 30 năm sau khi tôi đọc bài thơ đó, bất ngờ tôi nhận được một cú điện
thoại lạ :
-
Có phải Nguyễn Minh Nữu đó không?
-
Vâng là tôi, xin lỗi ai đầu dây?
- Là Phạm Cao Hoàng đây...
Tôi
ngạc nhiên trong một giây rồi hỏi lại:
- Là nhà thơ Phạm Cao Hoàng?
- Đúng rồi.
- Ủa, sao ông có số điện thoại của tôi?
Câu
chuyện trên điện thoại ngăn thôi. Hoàng cho tôi địa chỉ ở ngay Virginia, và hẹn
tôi cuối tuần gặp nhau sẽ nói nhiều hơn.
Thì
ra trước đó khoảng một hai năm, đứa con gái thứ nhì của tôi sinh hoạt trong một
tổ chức thanh niên Việt Nam trong vùng Hoa Thịnh Đốn có quen một bạn gái đồng lứa,
không hiểu câu chuyện giữa hai đứa nhỏ đó nói với nhau điều gì để rồi khoe với
nhau Bố tôi làm thơ, Ba tôi cũng làm thơ,... Khi đứa con gái về hỏi tôi có quen
ai làm thơ tên Hoàng không, tôi suy nghĩ một chút rồi trả lời nếu làm thơ thì
con phải biết bút hiệu ông đó là gì, tên đầy đủ, chứ một chữ Hoàng không thì chịu
thua. Câu chuyện chìm trong quên lãng, về sau hỏi lại mới biết lúc đó Phạm Cao
Hoàng vừa từ một tiểu bang khác về định cư ở Virginia, công việc chưa ổn định,
chao đảo với một đời sống mới và cũng như tôi, túi bụi vào việc kiếm sống. Cho
đến vài ba năm sau, khi tạm ổn, Hoàng mới gọi lại và mời đến nhà dự buổi họp mặt
với một số bằng hữu văn nghệ.
Căn
nhà Hoàng ở là một townhouse, nhỏ, gọn và xinh xăn nằm ở đường Black Horse,
thành phố Centreville, cách chỗ tôi khoảng 25 phút lái xe. Chị Cúc Hoa đón
khách nhẹ nhàng, ít nói nhưng tia măt thân tình và dễ mến. Tôi vui khi nhớ lại
bài thơ của Hoàng, bài Nhớ Cúc Hoa:
và buồn thảm ôi những chiều lặng lẽ
núi và anh thành hai kẻ đăm chiêu
núi ngó anh và anh ngó núi
núi đụng trời anh đụng nỗi đìu hiu...
(Phạm
Cao Hoàng - Nhớ Cúc Hoa, 1974)
Buổi
gặp gỡ đầu tiên đó cho tôi một ấn tượng là gặp một gia đình cha hiền, con hiếu
thảo, vợ chồng hòa thuận và tận mặt gặp gỡ một nhà thơ mình đã có cảm tình từ
50 năm trước, một con người nho nhã, điềm đạm và rất chân tình, để rồi nảy sinh
ước muốn kết bạn lâu dài.
Căn
nhà nhỏ ở Centreville đó tôi còn đến nhiều lần nữa, thường khi là để cùng Phạm
Cao Hoàng gặp gỡ với một ai đó từ xa đến, hoặc là dự họp mặt nhóm bạn văn nghệ
miền đông Hoa Kỳ. Lý do chọn nơi đây làm chốn tụ hội là vì tính hiếu khách của
chủ nhà, sự chu đáo của chị Cúc Hoa, những món ăn rất ngon đầy mới lạ của cô
con gái lớn của Phạm Cao Hoàng: Thiên Kim. Thiên Kim nấu ăn rất ngon, và đặc biệt
hơn nữa là dành sự yêu mến trân trọng đối với các người bạn của cha mình.
Phạm
Cao Hoàng có một gia đình rất tuyệt vời, thật đáng quý ở chỗ các cháu có một tấm
lòng đặc biệt yêu quý văn chương. Có mấy nhà thơ trên đời này được các con thu
gom bài vở và bỏ tiền in ấn tác phẩm cho cha? Tác phẩm Mây Khói Quê Nhà, tập hợp
những bài thơ chọn lọc của Phạm Cao Hoàng viết trước 1975 đã được thành hình
như thế.
Những
buổi gặp gỡ ở nhà Phạm Cao Hoàng, chị Cúc Hoa và các cháu Thiên Kim, Anh Kim,
Quỳnh Anh phục vụ chu đáo từng món ăn, từng ly nước. Các cháu cùng tham gia
sinh hoạt, lắng nghe các bài thơ, các bản nhạc... Chính trong căn nhà này, họa
sĩ Đinh Cường đã phóng bút viết một trong những bài thơ hay nhất của ông - Đoạn
Ghi Đêm Centreville:
“Thoáng
hiện em về trong đáy cốc Nói cười như chuyện một đêm mơ Quang Dũng
Tôi
biết vì sao anh vẽ ly thuỷ tinh
vẽ
những viên cuội như có linh hồn
sao
chiều nay gặp nhau nhà Phạm Cao Hoàng
Centreville
mà như ngồi ở Harvard Square
tiếng
chim báo mùa xuân đã về
bình
hoa tulipe màu vàng chanh
giọng
ca Phong một thời Đàlạt
những
cánh hoa phù dung buồn
ru
người con gái ngủ yên bên Hồ Than Thở
mây
trên núi đôi buổi chiều bay thấp xuống
không
có bước chân ai về trên đồi thơm (*)
đánh
thức những vì sao
đánh
thức vầng trăng khuya
trên
những mái nhà nguyện cổ Domaine de Marie
hay
chuông ban trưa Nhà Thờ Con Gà
đôi
má ửng hồng áo len xanh
nụ
hôn đầu dấu duới hàng hoa mimosa
Tôi
biết vì sao anh vẽ ly thuỷ tinh vẽ những viên cuội như có linh hồn viên cuội trắng
của tôi thời trẻ dại thuỷ tinh buồn thoáng hiện bóng ai xưa ...
Căn
nhà nhỏ đó có thật nhiều kỷ niệm với bạn bè, Nguyên Minh, chủ biên tập san Quán
Văn (Sài Gòn), các bạn chủ biên trang Tiền Vệ (Úc Đại Lợi), Nguyễn Quyết Thắng
và Minh Chiến (Hà Lan) và nhiều văn nghệ sĩ khác từng ghé đến nơi này: Đinh Cường,
Trương Vũ và Chị An, Nguyễn Trọng Khôi và Mai Phúc, Nguyễn Ngọc Phong và Tôn Nữ
Phú, Chân Phương, Trần Doãn Nho, Hoàng Ngọc Lĩnh, Trần Hoài Thư và Ngọc Yến,
Nguyễn Minh Nữu va Kim Mai, Nguyễn Thị Thanh Bình, Bạch Mai, Lê Thiệp, Hoàng Khởi
Phong, Nguyễn Xuân Thiệp, Hoài Ziang Duy, Võ Chân Cửu, Trần Phù Thế...
Khi
di chuyển về căn nhà mới ở Fairfax, một căn nhà biệt lập khang trang, nằm trên
sườn đồi Scibilia cỏ xanh mượt và một con suối nhỏ ở khu rừng phía sau nhà, Phạm
Cao Hoàng vẫn nhớ về căn nhà nhiều kỷ niệm đó.
Vậy
là mình chia tay Ngựa Ô đã được một năm nhớ Ngựa Ô là nhớ những ngày mùa đông rất
lạnh ba giờ sáng tôi và em ra trước nhà cào tuyết gió tạt tê người lòng vẫn thấy
vui vì em vẫn đi bên cạnh cuộc đời tôi và trong căn nhà nhỏ kia
có
những mặt trời đang mọc
có
tiếng dương cầm Giovanni như dòng suối mát
có
tiếng hát Thái Thanh và Tình Hoài Hương
nhớ
Ngựa Ô là nhớ con đường
đêm
mùa thu tôi cùng em đi về phía hồ Thạch Thảo
tiếng
xào xạc của lá vàng
và
giọt sương trên vai áo
tôi
thương Ngựa Ô và tôi thương em
vậy
là mình chia tay Ngựa Ô đã được một năm
nhớ
Ngựa Ô là nhớ những đêm bạn bè hát khúc sầu ca viễn xứ
nhớ
Nguyễn Ngọc Phong và Gửi Em, Đà Lạt
nhớ
Đinh Cường và Đoạn Ghi Đêm Centreville
nhớ
Nguyễn Minh Nữu và Mênh Mông Trời Bất Bạt
nhớ
Nguyễn Trọng Khôi và Giấc Mộng Trên Đồi Thơm
nhớ
Ngựa Ô là nhớ con đường
in
dấu chân bạn bè tôi từ những nơi xa xôi có khi là nửa vòng trái đất
ngồi
bên nhau giọt rượu cay trong mắt
ngồi
bên nhau cùng nhớ một quê nhà
quê
nhà thì xa mây thì bay qua
đời
phiêu bạc như những đám mây trôi giạt
nhớ
Ngưa Ô là nhớ những bàn tay ấm áp
tôi
thương Ngựa Ô và thương bạn bè tôi
(Phạm
Cao Hoàng - Thương Nhớ Ngựa Ô, 2014)
Quen
với Phạm Cao Hoàng, và rồi thân thiết với Phạm Cao Hoàng thoáng thế mà đã gần
20 năm. Tôi bàng hoàng với bài thơ Thơ Tặng Người Tuổi Trẻ cách đây 50 năm,
nhưng lại chia sẻ cảm xúc nhớ nhung qua bài Nhớ Cúc Hoa, và tâm huyết với Phạm
Cao Hoàng qua bài Cha Tôi :
và
bài thơ tôi viết đêm nay là bài thơ sau bốn mươi năm kể từ hôm vượt đèo Ngoạn Mục
xuống Sông Pha chạy ra Tuy Hòa
trở
vô Sài Gòn và nhận tin cha tôi đã chết
ông
qua đời khi chiến tranh kết thúc
để
lại trần gian nỗi nhớ khôn nguôi
để
lại đàn con trên quê hương tan tác
để
lại trong tôi vết thương mang theo suốt cuộc đời
bốn
mươi năm rồi con vẫn nhớ, cha ơi! ngày mùa đông cha mặc áo tơi ra ruộng ngày nắng
lửa cha gò mình đạp lúa
những
sớm tinh mơ cùng đàn bò lầm lũi đi về phía bờ mương
rồi
mùa thu cha đưa con đến trường
con
thương ngọn gió nồm
mát
rượi tuổi thơ những ngày đầu đi học
đi
ngang qua Duồng Buồng (*) bọn nhỏ trong thôn vẫn thường trêu chọc:
chiều
chiều ngọn gió thổi lên
học
trò Thầy Bốn chẳng nên đứa nào thương cha một đời lận đận lao đao
cầm
lấy chiếc cày để tay con được cầm cuốn sách
thương
chiếc áo cha một đời thơm mùi đất
thương
đất quê mình thơm mãi mùi hương
rồi
mùa thu cha đưa con đến trường
con
thương những con đường
cha
đã dẫn con đi về phía trước
con
vẫn còn đi sao cha đành dừng bước
bốn
mươi năm trời con thương nhớ, cha ơi
(Phạm
Cao Hoàng - Cha Tôi, 2015)
Bài
thơ viết về người Cha, đẫm trong lời thơ là cái tình man mác của kính và yêu. Một
đề tài ít có trong thơ và lại là một đề tài xúc động. Trong rất ít những bài
thơ viết về Cha trong thơ hiện đại, tôi nghĩ bài Cha Tôi của Phạm Cao Hoàng là
một bài xuất sắc, rung động lòng người, bài thơ như những sợi máu rút ra từ
trái tim nhân hậu.
Sức
làm việc của Phạm Cao Hoàng khá mạnh liên quan đến một số lĩnh vực văn học nghệ
thuật, trong đó tôi ghi nhận được hai khám phá của anh về văn học.
Thứ
nhất là anh tìm lại, liên lạc và giới thiệu một người làm thơ đã gần như bỏ bút
mấy chục năm trời. Anh đã đưa người đó về lại sức sáng tạo và sức sống. Đó là
Chu Trầm Nguyên Minh. Chu Trầm Nguyên Minh đã vui vẻ viết lại, hào hứng tham
gia cùng anh em văn nghệ tạp chí Quán Văn được mấy năm trước khi qua đời.
Người
thứ hai là Lê Phương Nguyên, một thi sĩ tài hoa nhưng sống ẩn dật, làm thơ trên
dưới 50 năm, nhiều bài rất hay, nhưng chưa bao giờ phổ biến. Do một duyên lành,
Phạm Cao Hoàng đọc được những bài thơ của Lê Phương Nguyên, giới thiệu trên
trang VHNT Phạm Cao Hoàng, và kết nối Lê Phương Nguyên với bạn hữu và tạp chí
Quán Văn.
Một
kỷ niệm với Phạm Cao Hoàng với tôi , mà kỷ niệm đẹp này chỉ tôi biết chứ Hoàng
không hề biết. Năm 2020, tôi có ý định tập họp một số anh em bằng hữu thực hiện
một tuyển tập tên là GHI NHẬN 2020. Khi tôi nói ý định này với Hoàng, Hoàng nồng
nhiệt khuyến khích và tham gia với tôi. Hoàng hỏi tôi định in ở đâu, xuất bản
thế nào. Khi tôi trả lời chưa quyết định gì cả, Hoàng nhiệt thành giới thiệu với
tôi nhà xuất bản Nhân Ảnh và người layout bài vở chuyên nghiệp là Nguyễn Thành ở
Việt Nam. Lê Hân của nhà xuất bản Nhân Ảnh thì tôi có biết, còn Nguyễn
Thành
thì dù chưa thân lắm, nhưng chúng tôi đã từng gặp mặt nhiều lần, kể cả ngồi
riêng hai đứa uống cà phê chuyện trò. Thế nhưng khi Phạm Cao Hoàng đề nghị tôi
giao bản thảo cho Nguyễn Thành layout, sau khi cúp điện thoại, Hoàng đã gửi tôi
một email, trong đó Hoàng đã viết nháp sẵn một cái thư để tôi gửi cho Nguyễn
Thành. Tất nhiên bức thư đó tôi không sử dụng, bởi vì tôi dư tình thân để gọi
cho Nguyễn Thành để nói chuyện trình bày layout và giá tiền phải trả. Nhưng bức
thư nháp của Phạm Cao Hoàng lại làm tôi muốn khóc. Bạn tôi quá chân tình, và
tình cảm dành cho tôi quá nồng nhiệt, việc của tôi mà bạn đã tự động coi như
trách nhiệm của mình, để bằng hết sức của mình giới thiệu để công việc được
suôn sẻ hoàn mãn. Tôi im lặng để hưởng thụ cái cảm giác được chăm sóc đó.
Từ
mùa dịch bệnh, cả năm nay tôi và Hoàng ít có dịp gặp nhau, và hoàn toàn không
có được những lần ghé nhà không cần báo trước, để hai đứa ra cái desk sau nhà,
nhìn xuống dòng suối chảy lờ lững bên dưới, thấp thoáng đôi khi vài chú nai ngơ
ngác, nghe tiếng chim kêu, uống ly cà phê và luôn luôn có chút bánh ngọt chị
Cúc Hoa đem ra dù đến bất ngờ. Bao giờ Hoàng cũng chuẩn bị sẵn một cái gạt tàn
thuốc lá dù anh không hút. Chúng tôi không có thói quen gọi điện thoại hỏi thăm
nhau, mà chỉ gọi khi cần, nhưng mênh mang và thương nhớ nhiều lắm. Xin ghi lại
đây một bài thơ của Phạm Cao Hoàng, bài tâm sự với người tình, nhưng sao chúng
ta không nghĩ là lời tâm sự với bạn bè chứ? Bài Cũng May Còn Có Nơi Này: rồi em
và tôi đi xa mang theo hình bóng quê nhà thân thương
bây giờ đời đã muộn màng
nửa vòng trái đất lang thang quê người
xa
quê hương em và tôi
cùng
chia nhau những ngọt bùi đắng cay
cũng
may còn có nơi này
có
mây có khói có cây cỏ và...
có
rừng Scibilia
để
tôi còn nhớ chút Đà Lạt xưa
để
còn mơ một ngày về
đi
về phía Ngã Ba Chùa cùng em
đi
tìm lại chút êm đềm
đoạn
serenade và đêm thơ tình
nụ
cười em lúc bình minh
bàn
tay rất ấm hôm mình quen nhau
và
căn nhà thuở ban đầu
bức
tranh và những gam màu tôi yêu
đi
tìm lại những buổi chiều
qua
cây cầu nhỏ tôi theo em về
đi
tìm lại những đam mê
những
hò hẹn những đợi chờ ngất ngây
cũng
may còn có nơi này
để
tôi còn có những ngày bên em.
(Phạm
Cao Hoàng - Cũng May Cón Có Nơi Này, 2015)
NGUYỄN MINH NỮU
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét